Baselgia da Segnas

Baselgia S. Bistgaun e S. Roc Segnas

Baselgia da Segnas
Baselgia da Segnas

Tier la renovaziun digl onn 1993 han ins gleiti constatau che numerusas picturas ord il temps dall’erecziun dalla baselgia 1620–1670 era vegnidas destruidas entras l’aua, denton era tras surmalegiadas. La baselgia posseda ina zun biala e preziusa «crusch da pestilenza» entagliada, che datescha dall’entschatta dil 18. tschentaner. La crusch vala per ina dallas pli custeivlas digl entir contuorn.

Igl onn 1620 han ins remplazzau ina caplutta che gia existeva tras ina nova. Denter 1675 e 1680 ei la caplutta vegnida engrondida, la part veglia ei daventada il chor dil niev edifeci. Igl altar grond fa attents sil patruns da baselgia, s. Bistgaun e s. Roc, che stattan mintgamai dad ina vart dil Cruzifigau. A lur peis ves’ins las unfrendas dalla pestilenza da 1637/38, en processiun. Enamiez stat ei scret, en tudestg: «Im Jahr 1638 sind wir Jungs und Alts von beiderley geschlechts on der Zahl 30 allhie an der Sucht gestorben. Bitten Gott für uns alle.»

Ils altars
Igl altar grond en stil baroc datescha da 1678. El ei vegnius cumpraus ed adattaus alla baselgia da Segnas. ll maletg grond muossa a seniester s. Bistgsun, a dretg s. Roc ed enamiez Cristus vid la crusch. Al pei dalla crusch vesan ins 30 figurettas che uran, mintgina cun ina crusch sin tgau. Ei setracta cheu dallas unfrendas curdadas entras la muria digl onn 1637/38. Quei tradescha numnadamein il text digl altar che secloma: D.O.M(inus): Im Jahr 1638 sind wir Jungs und Alts von beiderley Geschlechts in der Zahl 30 Personen allhie an der Sucht gestorben und die ersten begraben. Bitten Gott für uns alle. Amen. (Segner: Igl onn 1638 essan nus giuvens e vegls d’omisduas schlatteinas morts entras la muria ed (essan vegni) satrai sco emprems. Amen) Il maletg sisum muossa Nossadunna cun igl affon Jesus. Igl altar lateral dretg muossa il pli vegl maletg en baselgia, numnadamein ina ovra da Hans J. Greutter, in artist che ha relaschau bia ovras en nos sanctuaris. Nus vesein s. Leci e s. Flurin da mintga vart da Nossadunna che tegn il Bambin. Interessant ei ch’igl altar porta il num da s. Felix. Nus savein pia dir ch’era quels dus altars ein vegni cumprai, atgnamein cun in auter maletg ch’ei aunc oz avon maun, mo buca en baselgia, sco igl altar grond. Cunquei ch’ins possedeva denton gia il maletg da Greutter han ins remplazzau igl original cun quei exemplar pli vegl. Igl altar da vart seniastra muossa s. Lucia. Omisdus altars ein fatgs a moda sempla. Per part consistan els ord differentas parts da divers altars. Tuts treis altars ein vegni restaurai treis gadas: 1855,1922 e 1992.

Igl altar dil pievel, igl ambo e las cazzolas dalla nav
Tier la renovaziun da 1992 han ins sapientivamein vuliu purtar elements da nies temps el sanctuari. La devisa ei stada d’ integrar l’architectura moderna els elements novs. Aschia han ins schau crear las cazzolos, igl altar dil pievel, igl ambo e las suppias el chor en in stil modern. Ils elements dueigien denton restar transparents per aschia buca disturbar. Quei ei franc gartegiau. Cun I’integraziun da plattas doradas corrispunda il mobiliar era fetg bein cun ils altars barocs e disturba insumma buca il maletg. Entras postar las cazzolas dalla nav d’ina vart ei la vesta enviers il chor buc interrutta. L’atmosfera interna ei aschia daventada leva e fetg emperneivla. La platta digl altar ei ord granit d’Andeer, pia ord il medem material sco il plantschiu. Era quei ha ina certa muntada: ins ha vuliu prender il medem material sco il plantschiu il qual ins savess cumparegliar cun la tiara. Quella «tiara» ei denton vegnida alzada e per dir ch’ei setracti tuttina d’in liug special e sogn, han ins mulau la platta aschia che la surfatscha ei daventsda neidia e tarlischonta. lgl altar ord msterial terrester ei aschia daventaus in liug sogn denter tschiel e tiara.

Las orglas
Gia 1820 survegn la baselgia da Segnas in’orgla cun fol a pei. Ei vegn detg ch’il construider hagi imitau cun tibas las vuschs profundas dils cantadurs da Segnas. La menziun da contadurs lai era supponer ch’ei deva gia ina gruppa da cant a Segnas. In pèr decennis pli tord vegn era fatg menziun d’ina gruppa da cantadurs che cantava duront las viaspras e las fiastas. 1905 veva la baselgia gia custau aschi bia ch’ ins ha buca saviu cumprar ina orgla nova ed aschia mo acquistau in harmonium. ll hormonium ha surviu duront entgins onns. 1933 denton ein ils parochians sedecidi da remplazzar el entras in’orgla nava dad in manual. Quei instrument ha custau 5050 frs. e duvrava quasi tut il plaz sin laupia sura aschia ch’ ils contadurs eran enserrai diltuttafstg. Plinavon ha ella era cuvretg la finiastra che rendeva glisch sin laupia. Quei ha beinsavens provocau carplinas denter ils vischins. Aschia han els projectau 1939 in’engrondaziun dalla laupia, igl uestg denton leva saver nuot da quei. Ils 22 d’uost 1967 ha la firma Mathis da Näfels GL entschiet cun la projectaziun dall’orgla hodierna. Ils cuosts ein alla finala seresultai sin varga 30’000 francs. Ins ha rimnau quasi l’entira summa per quell’orgla senza sblundergiar la cassa baselgia. L’orgla posseda dus manuals ch’appartegnan mintgamai ad in positiv, pia dus positivs diltuttafatg separai. Igl emprem manual ei per il positiv principal, il secund per il positiv secundar. Mintga manual ha 51 tastas. ll pedal cumpeglia ferm duas octavas ed ha 27 tastas. L’extensiun dils manusis tonscha da C entochen d”’, quella dil pedal da C entochen d’. L’orgla funcziuna cun ina tractura e registratura mecanic manuala. lls 9 registers ein reparti sco suonda: 4 el dispositiv principal, 4 el dispositiv lateral ed in el pedal.

La scantschala
Per la summa da 100.– francs cumpran ils da Segnas 1854 la scantschala. 1905 vegn igl ornament cun la flura cuvretgs cun ina platta che duei simbolisar las duas tablas da Moses culs diesch condaments da Diu. Oriundamein era la scantschala da colur fundamentala bescha, ils dretganghels da colur cotschna numnada «saung-drag» e las gliestas blauas. Tuts elements eran marmorai, il tgietschen e blau cun alv ed il besch cun blau. La scantschala ei pli tard vegnida dada cun colur brin-cotschna ed in stgir blau. lls ornaments, vegni disloccai 1992, en fuorma da fluras eran dorai. Oz semuossa la scantschala puspei el vestgiu vegl.

Statuas
Lein entscheiver cun las statuas en baselgia. La statua da Nossadunna ch’era avon la restauraziun da 1992 en baselgia ei vegnida cumprada entuorn igl onn 1963. La figura ei ord arschella barschada ed ha in’ altezia da in meter e miez. Per il caluster ei la statua fetg malpratica cunquei ch’ ella ei fetg greva. All’ entschatta possedeva quella Nossadunna colurs pli frestgas. Duront in di da schubergiar la baselgia han ins vuliu lavar la statua ed aschia lavau naven la colur per gronda part. La statua veglia da Nossodunna ch’era avon 1963 en baselgia sesanfla oz ella baselgia da Mumpé Tujetsch. Era il sogn Antoni ei buca vegls, quei tradescha gia il lenn. 1972 ha el survegniu siu plaz en baselgia. La statua veglia ei oz sin teschamber su. Ella muossa in sogn, taglisus ord lenn, che porta igl affon Jesus. Quella statua ei colurada. La statua vegn accumpignada d’ in auter sogn, numnadamein sogn Sigisbert. Probabel era el sin il sochel sper la scantschala. Quellas duas statuas stevan amiez la nav sin in’ altezia dad 1.8 meters e cun ina distanza dad 1 meter naven dall’ emprema petga viu naven dil chor. lls sochels per las statuas ein vegni cuvretgs 1922. La statua dil Cor da Jesus, ina statua da gep coluroda, vegneva mo duvrada duront il meins da zercladur. Ella ei era buca pli dil tut entira. Tenor il stil san ins concluder ch’ ella vegn a posseder circa 50 tochen 70 onns, pia fuss ella da circa 1930. Suenter la restauraziun da 1992 cumpra sur Pius Venzin treis statuas navas: ina da Nossadunna, ina da sogn Giusep ed ina da s. Roc. Ferton che las duas empremas numnadas ein ovras navas ei la statua da s. Roc pli veglia. Tuttas treis statuas, essend mo da pintga grondezia, van fetg bein a paru cun il niev vestgiu dalla baselgia. Fetg interessants denton ein era ils quater aunghelets che sesanflan medemamein sin teschamber sura. Mintga statuetta ei circa 30 centimeters gronda ed ei surtratga cun argien. Sco nus savein, han ins giu pitgau naven digl altar grond differentas caussas. Ils aunghelets denton s’ udevan buca tier igl altar grond. Bein ein els fatgs per postar enzanua sin in quader ni ina curnisch, mo nua negin che sa dir. Igl interessant vi da quellas statuettas ein las manetschas el dies dils aunghels. Cunquei che dus aunghels muossan cun lur dets sin enzatgei centrau han ins forsa duvrau quels quater per far processiuns ed accumpignsr la monstranza. Ils aunghels vegnevan probabel purtai da ministrants. Avon 1922 possedeva la baselgia da Segnas neginas statuas da Nossadunna ed era buca talas da s. Giusep e dil s. Cor da Jesus.

In crucifix dalla muria
In crucifix dalla muria

Il crucifix
Il crucifix che muossa Cristus vid la crusch cun sias plagas penda enamiez igl artg dil chor. Da 1972 entochen 1992 han ins giu allontanau el da siu plaz d’origin e fermau el da vart dretga sper la finiastra miez. La crusch, in schinumnau crucifix da muria, datescha da circa 1700. Il crucifix ei franc ina dallas pli custeivlas caussas che sesanflan en baselgia cunquei ch’ei setracta d’in fetg bi exemplar. La crusch sezza ei pli giuvna ch’il tgierp da Cristus. Tonaton han ins giu dau colur ella gia duas gadas. Il crucifix peisa rodund 40 kg ed ei tagliaus cumpleinamein ord lenn.

Il teschamber
1902 survegn la baselgia in teschamber. Quel ei vegnius baghegiaus da sur Venzin e finanziaus cun agid da donaziuns. 1972 survegn il teschamber in niev mobiliar ed il vegl puffen vegn remplazzaus. 2016 succeda la davosa renovaziun: igl entir teschamber vegn restauraus e survegn mobilias novas. La scala per ir en teschamber su vegn remplazzada entras ina scala movibla. Cheutras dat ei dapli plaz. Il plantschiu da plattas da cheramica vegn cuvretgs cun plazzas da granit d’ Andeer, las medemas sco la baselgia.